Psary – wieś sołecka w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Trzebinia. W Psarach znajduje się szkoła podstawowa im. Władysława Broniewskiego, ośrodek zdrowia, punkt apteczny, kilka sklepów, Wiejski Dom Kultury, kościół parafialny parafii Podwyższenia Krzyża Świętego, cmentarz oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Najważniejszą częścią miejscowego ekosystemu jest rozległy las szpilkowo-bukowy z licznie występującymi brzozami obejmujący znaczną część pagórkowatego terenu. Najwyższe wzniesienie sięga 470 m n.p.m., a absolutne różnice wysokości dochodzą do 102 m. Ciekawym przyrodniczo obiektem jest wzgórze Bialny Dół, kiedyś znajdował się tu kamieniołom, gdzie eksploatowano wapień falisty. Na terenie Bialnego Dołu zlokalizowane jest źródło Psarki i wielusetletnie skałki wapienne.
Psary najprawdopodobniej są wsią z metryką XI w. W pierwszych wiekach swojego istnienia ludność wsi trudniła się hodowlą psów dla dworu książęcego. Pierwsze wzmianki w źródłach pochodzą z czasów kronikarza Jana Długosza. Właścicielem wsi w 1438 był Stanisław Ligęza herbu Półkozic. Wielkość ówczesnych Psar wynosiła 4 łany. W 1581 właścicielem wsi jest Dominik Aleman. W czasach staropolskich ludność wsi trudniła się rolnictwem. We wsi znajdował się folwark i młyn. Od XV w. rozpoczęto wydobycie rud ołowiu. W połowie XVII w. działał tu huta. Kiedy złoża ołowiu zaczęły się wyczerpywać, podjęto się eksploatacji galmanu. Po III rozbiorze znalazła się w granicach Monarchii Habsburgów, później w granicach Księstwa Warszawskiego oraz Rzeczypospolitej Krakowskiej. Pod koniec XIX w. wieś należała do Artura hr. Potockiego, we wsi znajdowało się 105 domów zamieszkanych przez 666 mieszkańców. W tym czasie wieku działała tu kopalnia galmanu „Jan” oraz szkoła ludowa, jednoklasowa. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w powiecie chrzanowskim. Z początkiem II Rzeczypospolitej wstrzymane zostało wydobycie galmanu. W czasach II wojny światowej Psary zostały włączone do III Rzeszy. W pobliżu wsi przebiegała granica z Generalnym Gubernatorstwem. Po wojnie większość mieszkańców trudniła się pracą w okolicznych kopalniach i zakładach przemysłowych. W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wybudowany został nowy budynek szkoły oraz dom kultury.
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Psary_(powiat_chrzanowski)
